Wójtowo – historia
Wójtowo (n. Fittigsdorf)
Wieś w dawnym komornictwie olsztyńskim, oddalona 9 km od Barczewa, leży na nizinie pagórkowatej między Klebarkiem Małym, a Nikielkowem.
18 sierpnia 1359 roku we Fromborku został wystawiony przywilej lokacyjny na założenie Wójtowa na 45 włókach szlacheckich, na prawie chełmińskim. W przywileju na zasadźcę biskup wyznaczył rycerza Henryka, syna zmarłego żołnierza wójta kapituły Ernsta, w którym zapisał mu większe i mniejsze sądownictwo z prawem wszelkiego użytku. Henryk zobowiązany został na święta Bożego Narodzenia płacić czynsz w postaci 2 kamieni wosku na świece do katedry (potem został zwolniony z jednego kamienia). Ponadto dostał dożywotnie prawo połowu ryb małymi narzędziami na własne potrzeby w jeziorze Ammeling (Klebarskim), a jego spadkobiercy w jeziorze Kukelinge (Linowskim). Początkowo nie była to wieś, tylko majątek szlachecko-chełmiński.
W 1470 roku część szlacheckich włók kapituła oddała dla Bogdan i Skajbot. Od 1 lutego 1478 roku właścicielem majątku był Albrecht von Wittchenwalde, od którego w latach późniejszych kapituła odkupiła majątek, który przeszedł na jej własność i przekształciła go w wieś czynszową. Zakupione włóki zostały obsadzone na nowo i obciążone podatkiem czynszowym. Od tej pory ruch w obrocie ziemią był znaczny. W tym czasie we wsi był jeden sołtys i jedna karczma.
W roku 1500 odnotowano, że 4 włóki ziemi leżą odłogiem. Orne włóki czynszowe zwane były: Pupki, Marchwiaki i Rogostki i stanowiły one dla miejscowych zaczyn rolnictwa. Ponadto przy wiosce było bagno, zwane Kociołek, a po wykonaniu prac melioracyjnych istniejące jeziorko Kiestrój wkrótce wyschło.
W ciągu wieków wieś ta miała wiele nazw: Wytowo, Woytowno, Woigtsdorf, Vogstdorf, Voythsdorf, Voytsdorff i Fittigsdorf.
Wieś historycznie należała do komornictwa olsztyńskiego i była typową katolicką wioską, należącą do parafii pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Klebarku Wielkim.
W Wójtowie przebywał administrator kapituły warmińskiej, kanonik Mikołaj Kopernik, który w dniach: 11 grudnia 1516 roku oraz 26 marca, 30 marca i 12 lipca 1517 roku dokonywał lokacji pustych włók. I tak: 2,5 łanu na rzecz Jorge Woytecka i kolejne 2 łany na rzecz Marcina; wolne łany kupił Jakub ze Skajbot. W jednym z dokumentów spisanych przez Kopernika poznajemy sprawę bezdzietnego Urbana Starego („starego z wieku i nazwiska”) ze wsi Wójtowo. Mimo ciążących na mężczyźnie zaległości, kanonik przyznał Urbanowi i jego żonie, jako „zgrzybiałym”, bez synów, wolność i zgodę na opuszczenie wsi.
W dniu 22 stycznia 1514 roku wieś otrzymała nowy przywilej lokacyjny. Zapisano w nim, że z 45 włók, na których rozpościerał się dawny majątek, sołtys Peter Kratel otrzymał 1,5 włóki. Wyszczególniono, że za włóki czynszowe trzeba było wnosić coroczną opłatę w wysokości ½ marki za jedną włókę. Z tego ¾ czynszu otrzymać miał zarząd pogrzebowy oraz magister, który odmawia godzinki w katedrze fromborskiej.
Kolejne wznowienie lokacji na prośbę sołtysa Clemensa Brauna miało miejsce w latach 1653-1660. Epidemia dżumy, panująca w 1709 roku, ominęła wieś Wójtowo. Przed rozbiorem Polski, w roku 1772 sołtysem był Peter Braun, właścicielem karczmy – Hans Schenk, a kowalem – Caspar Schulz. Ponadto wieś liczyła 16 gospodarzy czynszowych, 9 zagrodników, 1 pastucha i 1 pszczelarza.
W roku 1772 rząd pruski zabrał wieś i wydał ją na własność prywatną. Wówczas była ona znana pod niemiecką nazwą Fittichsdorf, gdzie indziej Fittigsdorf. Na podstawie spisu ludności z 3 grudnia 1861 roku w Wójtowie nie było ani jednego Niemca.
W roku 1825 we wsi funkcjonowała szkoła. Nauczycielem był Joachim Orgassa, który pracował od roku 1879. Na zapisanych 36 uczniów, do szkoły chodziło tylko 5 dzieci mówiących słabo po polsku. W 1854 do szkoły uczęszczało 51 dzieci z Wójtowa, Bogdan i Tracka. W roku 1927 nauczycielem był Jabłonka, a po nim: Paweł Berger i Paweł Schwarzer (obaj do 1945 roku mieszkali we wsi). Nauczycielami byli także: Paweł Gorski i Paweł Skibowski. W 1861 roku wieś liczyła ogółem 994 ha ziemi. W 1871 roku Wójtowo liczyło 47 domostw i 75 gospodarstw oraz 393 mieszkańców, w tym 129 analfabetów. W 1895 roku we wsi założono agencję pocztową, a 25 lipca 1911 roku doszedł zakład telegraficzny i publiczny telefon. W roku 1931 założono telefon u gospodarza Jagalskiego. W 1939 roku agenturę pocztową zmieniono na urząd pocztowy II klasy.
W roku 1897, w ramach Towarzystwa Czytelni Ludowych, we wsi powstała polska biblioteczka, którą prowadzili Józef Sobolewski i Zink. Podczas I wojny światowej Rosjanie przechodząc przez wieś spalili tylko jedno zabudowanie gospodarcze.
W 1908 roku we wsi utworzono straż pożarną.
Z wsią związany byli: Szymon Lorkowski, ksiądz katolicki, kaznodzieja, rodowity mieszkaniec Wójtowa, Augustyn Klimek, nauczyciel, działacz plebiscytowy i społeczno-oświatowy.
W 1913 roku wieś liczyła 428 mieszkańców. W tym czasie nauczycielami byli Beckmann i Dumont, a właścicielem sklepu był Johann Wedig.
W plebiscycie z 11 lipca 1920 roku mieszkańcy Wójtowa na Niemców oddali 220 głosów, a na Polskę – 60. W latach 1922-1939 na terenie wsi działał Związek Polaków w Niemczech, do którego należało 11 osób, a mężem zaufania był Jan Meyk. W 1932 roku we wsi były dwa duże majątki, należące do: Augusta Jagalskiego i Teofila Klimmeka. W roku 1939 ludność wsi liczyła 375 mieszkańców.
22 stycznia 1945 roku, po zdobyciu Olsztyna przez wojska Armii Czerwonej, jeden z oddziałów podczas zwiadu napadł na miejscową ludność. Zginęło wiele osób. Zostały one pogrzebane na prywatnych posesjach. Były to m.in.: Cecylia Grabosch, Agnieszka Drabińska i Gertruda Klimek, które ujęte zostały w procesie beatyfikacyjnym, męczenników II wojny światowej. Dopiero 24 stycznia 1945 roku do Wójtowa wkroczyli żołnierze Armii Czerwonej. W 1945 roku, na 408 mieszkańców Wójtowa życie straciło 60 osób. Potem z gromady Wójtowo wielu deportowano za Ural.
Po roku 1945 Wójtowo było wsią sołecką, następnie gromadzką, ze szkołą podstawową założoną w 1958 roku, którą zlikwidowano 31 sierpnia 1998 roku.
W granicach administracyjnych Wójtowa znajdują się cztery przydrożne kapliczki pochodzące z przełomu XIX i XX w., dwie usytuowane w centrum i dwie na kolonii wsi. Ze wszystkich wyróżnia się kapliczka znajdująca się przy drodze przebiegającej przez sam środek Wójtowa. Kapliczka murowana z dzwonniczką, z roku 1876. Dawniej stanowiła ona jedyny chrześcijański element we wsi.
1 lipca 1999 roku w Wójtowie powstała parafia pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Męczenników. Erygował ją ks. abp Edmund Piszcz metropolita archidiecezji warmińskiej, a pierwszym proboszczem został ks. Krzysztof Bumbul, kolejnym został ks. Andrzej Adamczyk w sierpniu 2015 r. Mieszkańcy Wójtowa w lipcu 2007 roku założyli Stowarzyszenie „Wspólne Wójtowo”. Na terenie Wójtowa rośnie dąb szypułkowy – pomnik przyrody. Obecnie jest to wieś sołecka i liczy 1202 mieszkańców.
Źródło: Zenderowski W. Miejscowości Gminy Barczewo, 2015.